جانشین پیامبر اکرم از دیدگاه امام رضا علیه السلام

حضرت امام رضا علیه السلام در گفتارى پر ارزش و حکیمانه - که کتاب هاى بسیار مهمى چون الکافى و محجة البیضاء آن را نقل کرده اند (1)- به جایگاه رفیع امامت و به اوصاف امام بر حق، به طور مفصل اشاره کرده است که به بخشى از آن براى تیمّن و تبرک و شناخت شخص امام بر حق و جانشین پیامبر صلى الله علیه و آله و جایگاه و منزلت امامت اشاره مى شود:
«- بى تردید امامت، همان منزلت و جایگاه پیامبران و میراث اوصیا است.
- بى شک امامت، مقام خلافت اللّهى و خلافت الرسول و مقام امیرالمؤمنین و میراث حسن و حسین صلوات الله علیهم است.
- یقیناً امامت، مهار دین و نظام مسلمانان و صلاح دنیا و عزت و توانمندى مؤمنان است.
- مسلماً امامت پایه و ریشه اسلام بلند مرتبه و تنه آن حقیقت رفیع است.
- به یقین تمامیّت نماز و زکات و روزه و حج و جهاد و تحصیل کامل غنیمت و صدقات و پابرجایى حدود و احکام و حفظ مرزها و جوانب کشور اسلامى فقط و فقط بستگى به وجود امام دارد.
- امام، حلال خدا را حلال مى کند و حرام خدا را حرام مى نماید و حدود خدا را برپا مى دارد و از دین خدا دفاع مى کند و با حکمت و موعظه نیکو به راه پروردگارش دعوت مى کند و مردم را به دلیل و برهان رساى حق مى خواند.
- امام، چون خورشید برآمده اى است که به نورش جهان را روشن مى کند و این خورشید در افقى است که دست عقل ها و خردها و چشم بصیرت ها و بینش ها، او را درنمى یابند.
- امام، ماه شب چهارده و چراغ نوربخش و روشنایى آشکار و ستاره هدایتگر در تاریکى هاى شدید و ظلمت میان شهرها و بیابان ها و اعماق دریاهاست.
- امام، آب خوشگوار بر تشنه و راهنما بر هدایت و نجات دهنده از ضلالت است.
- امام، آتشى فروزان بر بلندى و گرماى کسى است که به وسیله او گرمى بخواهد، و دستگیر انسان از مهلکه ها است، پس کسى که از او جدا شود در هلاکت است.
- امام، ابر باران زا و باران پى در پى و خورشید نوربخش و آسمان سایه افکن و زمین گسترده و چشمه پرآب و غدیر تشنه کامان و باغ و گلستان پرمیوه و گل است.
- امام، انیسى رفیق، پدرى مهربان، برادرى از جان بهتر و چون مادرى فوق العاده نیکوکار نسبت به کودک و پناهگاه بندگان در حوادث بسیار مهم است.
- امام، امین خدا در خلقش و حجّت حق بر بندگانش و جانشینش در کشورها و دعوت کننده به سوى خدا و دفاع کننده از حرم الهى است.
- امام، از همه گناهان پاک و از همه عیب ها خالى و دور و به علم و دانش مختص و به بردبارى و حلم آراسته شده و نظام دین و توانمندى و عزت مسلمانان و خشم بر منافقان و سبب هلاکت کافران است.
- امام، یگانه روزگار است که هیچ کس در مقام و مرتبه به او نمى رسد و عالمى همسنگ او نیست و نظیرى براى او پیدا نمى شود، و مثل و مانندى ندارد. وجودش به همه فضل خدا اختصاص یافته، فضلى که خود در طلبش بر نیامده بلکه از سوى خداوند بخشنده به او عنایت شده است.
- چه کسى در این جهان به شناخت همه جانبه امام مى رسد یا برایش ممکن است که امام و امامت را براى مردم انتخاب کند؟!بسیار دور است، بسیار دور است که شناخت همه جانبه امام و انتخاب او براى کسى میسّر باشد.
- عقل ها در این وادى گم شده اند، افکار به سرگردانى دچارند، مغزها به حیرت نشسته اند، دیده ها کور است، بزرگان در این حریم بسیار کوچک اند، حکما سرگردانند، بردباران دچار کوتاهى اند، گویندگان الکن اند، خردمندان نادانند، شعرا لالند، ادیبان عاجزند، اهل بلاغت ناتوانند از اینکه شأنى از شأن امام یا فضیلتى از فضایل او را بیان کنند! همه به ناتوانى و کوتاهى هنرشان در بیان وصف امام و شناخت او اقرار دارند.
- چگونه مى توان همه داشته ها و فضایل و مناقب و عناصر شخصیت امام را وصف کرد؟ یا کُنه و عمق حقیقت او را باز گفت؟ یا چیزى از واقعیتش را فهمید؟ یا در همه جهان هستى کسى را یافت که در جایگاه او قرار گیرد و مردم را از سرمایه معرفتى و وجودى او بى نیاز نماید؟ چگونه و از کجا؟ و حال اینکه ستاره تابانى است که جایگاهش از دست یابندگان و وصف واصفان خارج است.
- از کجا و به چه دلیل به کسى انتخاب امام واگذار شده است؟ عقل ها کجا و این مقام و صاحب آن کجا! مانند چنین شخصیتى کجا یافت مى شود؟
- آیا بى خبرانِ از این حقایق و بى خردانِ کوردل و عالِم نمایان خود فروخته و تربیت شدگان مدرسه سقیفه و دست پروردگان مکتب بنى امیه، خیال مى کنند که این منصب و مقام و این اوصاف و کمالات در غیر اهل بیت رسول خدا صلى الله علیه و آله یافت مى شود؟ اگر چنین فکر کنند، والله باطنشان به آنان دروغ گفته و اباطیل و یاوه ها در جانشان جا گرفته، از نردبان بسیار دشوار و سخت بالا رفته اند که از آن به پست ترین قدم گاه ها درمى افتند، با خردهاى سرگردان و ناقص و کوتاهشان به امام سازى و امام تراشى برخاستند تا از آل محمّد صلوات الله علیهم أجمعین دور افتادند و دچار ستمکارانى که دنیا و آخرتشان را بر باد داده اند، شدند.
- در مسأله امام و امامت گرفتار آراى گمراه کننده گشتند و اتکا به آن آراء چیزى جز دور افتادن از حقیقت به آنان نیفزود. خدا آنان را بکشد و به چاه هلاکت دراندازد! چگونه منحرف مى شوند؟!
- مطلب دشوارى را قصد کرده اند و در این زمینه تهمت و افترا زدند و به گمراهى دور و درازى افتادند و در سرگردانى و حیرت غرق شدند، زیرا امام بر حق را که انتخابش در انحصار خداست و داراى اوصاف ویژه است، با چشم باز از دست نهادند و شیطان، اعمالشان را در نظرشان آراست تا ارتکاب آن اعمال براى آنان آسان باشد که در نهایت، آنان را از راه خدا باز داشت، در حالى که دیده باز براى شناخت حق از باطل داشتند.
- از انتخاب خدا و پیامبر صلى الله علیه و آله و اهل بیتش چشم پوشیده و به انتخاب خود روى آوردند، در حالى که قرآن آنان را با صداى بلند ندا مى دهد:
 «وَ رَبُّکَ یَخْلُقُ ما یَشاءُ وَ یَخْتارُ ما کانَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ سُبْحانَ اللهِ وَ تَعالى عَمَّا یُشْرِکُونَ» (2).
و پروردگارت آنچه را بخواهد مى آفریند و [آنچه را بخواهد] بر مى گزیند، براى آنان [در برابر اراده او در قلمرو تکوین و تشریع] اختیارى نیست؛ منزّه است خدا و برتر است از آنچه براى او شریک مى گیرند.
- و خدا فرمود: «وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَى اللهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ...» (3).
و هیچ مرد و زن مؤمنى را نرسد هنگامى که خدا و پیامبرش کارى را حکم کنند براى آنان در کار خودشان اختیار باشد؛ و هرکس خدا و پیامبرش را نافرمانى کند یقیناً به صورتى آشکار گمراه شده است...
- و فرمود: «ما لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ» (4).
شما را چه شده چگونه داورى مى کنید.».

حضرت امام رضا علیه السلام در این زمینه براى اثبات حق اهل بیت علیهم السلام و مردود دانستن نظر مخالفان و آنان که با بودن اهل بیت علیهم السلام که منتخبان خدا براى پیشوایى و امامت امت اند، دیگران را در برابر انتخاب خدا انتخاب کردند- و زمینه اختلاف و تفرقه امت را به گروه هاى زیادى فراهم آوردند و عاقبت امت و ثروت مادى و معنویش را در دسترس تاراج ستمگران داخلى و خارجى قرار دادند و زمینه گسترده شدن سفره هر گناهى را فراهم آوردند- به آیات دیگرى متوسل مى شوند و راه هرگونه عذر و بهانه اى را به وسیله آیات خدا به روى مخالفان مى بندند و سپس خطاب به آنان به آیه شریفه تمسک کرده مى فرماید:
 «... ذلِکَ فَضْلُ اللهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ» (5).
... این فضل خداست که آن را به هرکس بخواهد عطا مى کند و خدا داراى فضل بزرگ است.

بر این اساس باید اقرار و اعتراف کرد که اهل بیت علیهم السلام با داشتن آن اوصاف ملکوتى که در روایت حضرت امام رضا علیه السلام و در متن زیارت جامعه کبیره آمده، علاوه بر اینکه تا قیامت، امام و پیشواى خلق اند و همگان در هر شأنى که باشند تا پایان دنیا مأموم آنانند و بر همه اطاعت از آنان در امر دنیا و دین و آخرت واجب است، از همه موجودات هستى چه در عالم غیب و چه در عرصه شهادت و ظاهر برتر و بالاترند و براى آنان همانند و نظیرى وجود ندارد.
- امام پرهیزکاران امیرمؤمنان علیه السلام در این زمینه مى فرماید:
«عِترَتُهُ خَیرُ العِتَرِ، وَأُسرَتُهُ خَیرُ الأُسَرِ، وَشَجَرَتُهُ خَیرُ الشَّجَرِ» (6).
خاندان و عترتش بهترین خاندان ها و خانواده اش بهترین خانواده ها و تبارش بهترین تبارهاست.
- پیامبر بزرگ اسلام صلى الله علیه و آله به عبدالرحمن بن عوف فرمود:
«یا عَبْدَ الرَّحْمن! إنَّکُمْ أصحَابِى وَعَلىّ بن أبىِ طَالِب أخِى وَمِنّى وَأنا مِن علىٍّ فَهُوَ بَابُ عِلمى وَ وَصِیّى وَهُوَ وَفاطِمَةُ وَالْحَسَنُ وَالْحُسَیْنُ، هُمْ خَیرُ الأرْضِ عُنْصُراً وَشَرَفاً وَکَرَماً» (7).
اى عبدالرحمن! شما اصحاب من هستید، و على بن ابى طالب از من است و من از على، او درِ دانش و علم، جانشین و وصى من است او و فاطمه و حسن و حسین بهترین و برترین مردم در تیره و شرافت و کرامت اند.
_________________________
پی نوشت:
 (1) - الکافى: 1/ 198، باب نادر جامع فى فضل الإمام، حدیث 1؛ الأمالى، صدوق: 674، المجلس السابع والتسعون، حدیث 1؛ عیون أخبار الرضا: 1/ 216، باب 20، حدیث 1؛ بحار الأنوار: 25/ 120، باب 4، حدیث 4؛ محجة البیضاء: 4/ 174؛ کتاب أخلاق الأئمة وآداب الشیعة.
 (2) - قصص (28): 68.
 (3) - احزاب (33): 36.
 (4) - قلم (68): 36.
 (5) - حدید (57): 21.
 (6) - نهج البلاغة: 209، خطبه 93؛ بحار الأنوار: 16/ 379، باب 11، حدیث 91.
 (7) - ینابیع المودة: 2/ 333، باب 53، حدیث 973؛ مقتل الحسین، خوارزمى: 1/ 60.

منبع: اهل بیت علیهم السلام، عرشیان فرش نشین، شیخ حسین انصاریان